Uellsi dëshiron të mposhtë Anglinë për t’u kualifikuar, por fitorja i zbutë edhe padrejtësitë historike

Pavarësisht nëse skuadra e Uellsit fiton apo humbet të martën, ndjenja e inferioritetit është zhdukur

Ashtu si shumë tifozë të Uellsit, unë rënkova kur Uellsi u hodh në të njëjtin grup të Kupës së Botës me Anglinë. Kupa e Botës supozohet të jetë për përvoja të reja dhe aventura globale. Një lojë kundër fqinjit tonë më të afërt jo vetëm që do të ishte e njohur, por do të nënkuptonte edhe zhurmë, shpërqendrim dhe politikë.

Kjo doli të jetë e vërtetë. Ka pasur polemika rreth Princit të Uellsit duke i uruar Anglisë fat të mirë. Në rrjetet sociale, tifozët anglezë janë tallur se si nëntë lojtarë nga ekipi i Uellsit kanë lindur në Angli.

Disa duken të parehatshëm, apo edhe të kërcënuar nga patriotizmi i sigurt në futbollin uellsian. Një gazetar më sugjeroi se ishte një maskë për të urryer Anglinë dhe më pyeti se ku do të përfundonte gjithçka.

Perspektiva të tilla ishin ndoshta të rrënjosura në një verbëri ndaj patriotizmit të ngjashëm që ekziston në sportin anglez. Ose ndoshta ata presin që Uellsi i vogël të heshtë dhe të jetë thjesht mirënjohës që është atje.

Ishte një kohë kur të luaje kundër Anglisë do të ishte kulmi për Uellsin. Shumica e tifozëve e duan një derbi, por për ndjekësit e ekipeve më të vogla ato janë veçanërisht të rëndësishme. Ata tifozë kanë pak shpresë për një finale kupe apo për një promovim më lartë, kështu që të luash me fqinjët gjallëron sezone të vështira. Me pak për të festuar, këngët rreth urrejtjes së një rivali vendas bëhen pjesë kryesore e repertorit të tribunës.

Kjo dikur ishte e vërtetë për kulturën e tifozëve të Uellsit. Por vitet e fundit këngët nënçmuese për Anglinë janë zhdukur nga ndeshjet e Uellsit, ndonëse ajo për ‘British jack union’ mbetet e njohur. Meqenëse Euro 2016 tregoi se Uellsi mund të konkurrojë në nivelin më të lartë, tifozët e Uellsit nuk ndjejnë më nevojë të masin veten me futbollin anglez.

Por e njëjta gjë ende nuk është vlen për shoqërinë e gjerë të Uellsit. Që në fillimet e Uellsit, njerëzit e tij e kanë përcaktuar veten kundër Anglisë. Përvoja e pushtimit dhe dallimet gjuhësore me Anglinë ndihmuan në krijimin e një ndjenje uniteti midis mbretërive të ndryshme të Uellsit. Edhe emri Uells iu dha ‘Cymry’, siç e quanin veten uellsianët, nga fqinji i tyre anglez.

Për shekuj me radhë, Uellsi ishte i margjinalizuar politikisht dhe shihej me përçmim si një vend rural ku njerëzit flisnin një gjuhë të paqytetëruar. Disa iu përgjigjën kësaj duke braktisur trashëgiminë e tyre dhe duke u asimiluar në anglez. Të tjerët e mbajtën kulturën dhe gjuhën e tyre, por u detyruan të mbrohen përballë përbuzjes së hetuesve socialë, turistëve, pronarëve ose punëdhënësve. Në vitin 1862, shkrimtari i udhëtimit Xhorxh Boru shkroi: «Anglezët kanë harruar se dikur i kanë pushtuar uellsianët, por do të kalojnë disa epoka para se uellsianët të harrojnë se anglezët i kanë pushtuar ata»

Në fund të shekullit të 19-të, kjo kishte më pak rëndësi pasi ekonomia industriale e Uellsit lulëzoi. Por që nga vitet 1920, ekonomia ka pasur vështirësi dhe Westminster shpesh bënte përpjekje për të ndryshuar kursin e saj. Uellsi ishte jashtë syve dhe pa vëmendje. Nuk ishte çudi që disa në Uells u zemëruan dhe e konsideruan qeverisjen nga Anglia përgjegjëse për të gjitha sëmundjet e Uellsit.

Ndonjëherë, ka pasur një obsesion jo të shëndetshëm me këtë histori në Uells. Kjo mund të jetë në dëm të ndjenjës së lirisë. Nëse e shohim veten vetëm si viktima, të bllokuar në një marrëdhënie jo të shëndetshme me fqinjin tonë, atëherë harrojmë se e ardhmja jonë është në duart tona. Në vend që të ndihet i zemëruar për historinë e tij, Uellsi duhet t’i drejtohet atij për histori frymëzimi. Historia e Uellsit nuk është vetëm një histori e padrejtësisë kombëtare, por edhe një histori e qëndrueshmërisë, solidaritetit dhe bashkëpunimit. Ka shumë individë që bënë ndryshimin.

Futbolli është pjesë e asaj historie, por i ka dhënë Uellsit më shumë sesa thjesht heronj për t’u frymëzuar. Përballë ndarjeve të brendshme gjuhësore dhe politike dhe mungesës së vetëqeverisjes, ekzistenca e ekipeve kombëtare sportive është një nga arsyet më të rëndësishme pse identiteti uellsian mbijetoi. Teksa simbolet kulturore kombëtare mbijetuan, jokonformizmi dhe gjuha ranë në rënie, por sporti mbushi një boshllëk. Ai i dha kombësisë së Uellsit një prizë popullore. U kujtoi uellsianëve dhe botës më gjerë se Uellsi ishte një komb. U tha të gjithëve se Uellsi nuk ishte pjesë e Anglisë.

Por edhe sporti nuk mund t’i shpëtonte kurrë historisë më të gjerë politike dhe kulturore. Marrëdhënia e vështirë me Anglinë ishte arsyeja pse shumë tifozë me padurim prisnin për të mundur Anglinë. Barazia në fushën e gjelbër ishte kompensim për pabarazinë jashtë saj. Në vitin 1999, edhe BBC Wales publikoi një promo për regbi ku thuhej: “Përderisa mposhtim anglezët, nuk brengosemi”.

Mediat londineze kanë qenë pjesërisht përgjegjëse për qëndrime të tilla. Për sa i përket mbulimit të çështjeve sportive dhe aktuale, gazetat, radio dhe televizioni të gjitha kanë pasur një tendencë për të folur me audiencën e tyre britanike sikur të ishin të gjithë anglezë. Zemërimi i ngatërrimit të përsëritur të Mbretërisë së Bashkuar dhe Anglisë është një nga faktorët mbështetës pas rritjes së nacionalizmit uellsian dhe skocez. Këto lëvizje nuk bazohen në ndonjë armiqësi ndaj njerëzve në Angli, por në dinamikën se si funksionon në të vërtetë Mbretëria e Bashkuar.

Tifozët e Uellsit nuk duan patjetër të mposhtin Anglinë nga urrejtja apo për shkak të historisë. Shumë prej tyre kanë familje atje. Të tjerët jetojnë, punojnë ose kanë lindur atje. Në vend të kësaj, ne thjesht duam të mposhtim Anglinë për të kaluar në raundin tjetër të Botërorit. Por nëse fitojmë, atëherë historia e vështirë mes dy kombeve pa dyshim do ta bëjë atë pak më të ëmbël sesa thjesht kualifikimi.

P.S.
Prof Martin Johnes është një historian i Uellsit, sportit, politikës dhe kulturës popullore në Universitetin Swansea.